Volgens de Nederlandse wet heeft een stiefouder die gehuwd is met de vader of moeder van een kind bepaalde verplichtingen. In het Burgerlijk Wetboek is vastgelegd dat een stiefouder bijdraagt aan de verzorging en opvoeding van een stiefkind zolang het tot het gezin behoort en jonger is dan 21 jaar (artikel 1:395 BW). Ik heb het woordje “financieel” er expres uitgelaten. Uiteraard draagt de stiefouder financieel bij, meer ook draagt de stiefouder bij in de verzorging en opvoeding. Dit leidt mijns inziens tot een merkwaardige discrepantie: een stiefouder wordt juridisch wel verantwoordelijk gehouden voor de (financiële) lasten, maar krijgt in de praktijk weinig erkenning of zeggenschap binnen de hulpverlening.

In de praktijk komt het vaak voor dat een stiefouder (al dan niet gehuwd met de vader) een aanzienlijke rol speelt in de zorg en opvoeding van een stiefkind, zeker als de kinderen binnen het gezin wonen. Maar ook als een kind buiten het gezin gaat wonen in bijvoorbeeld begeleid wonen omdat de situatie binnen het gezin niet houdbaar is. Denk aan dagelijkse zorg, het houden van verbinding met elkaar|het gezin, het regelen van therapieën, het bijwonen van multidisciplinaire overleggen en het ondersteunen van de ontwikkeling van het kind. Toch wordt een stiefouder in crisissituaties door hulpverleners vaak opzijgezet met opmerkingen als: "Je bent maar de stiefmoeder." Dit terwijl dezelfde stiefouder in het dagelijks leven juist een cruciale rol vervult en verplichtingen neemt en ook heeft.

Er lijkt binnen de jeugdhulpverlening nog weinig erkenning te zijn voor de veranderde gezinssamenstelling van tegenwoordig. Hoewel samengestelde gezinnen steeds vaker voorkomen, blijven veel instanties vasthouden aan de traditionele ouder-kind-relatie, waarin alleen de biologische ouders als primair verantwoordelijken worden gezien. Dit leidt in sommige gevallen tot misverstanden, frustratie en een verstoring aan samenwerking tussen hulpverlening en (stief)ouders. Terwijl in mijn visie het hele systeem rond het kind even belangrijk is. Iedereen in het systeem draagt bij en draagt verantwoordelijkheid. En natuurlijk is het zo dat als puntje bij paaltje komt, de vader en moeder de juridische zeggenschap en verantwoordelijkheid hebben. Over schoolkeuzes, over financiën en over hoe de hulpverlening handen en voeten krijgt, bijvoorbeeld.  

Dit roept bij mij al een tijdje de vraag op: Moet de rol van de stiefouder binnen de hulpverlening en moeten de juridische kaders anders worden vormgegeven? Moet er meer erkenning komen voor de betrokkenheid van stiefouders in samengestelde gezinnen, zowel juridisch als in de dagelijkse praktijk? En hoe zou dat eruit moeten zien?

Ik ben benieuwd hoe professionals in mijn netwerk – hulpverleners, systeemcoaches, juristen en ervaringsdeskundigen – hier tegenaan kijken. (H)Erkennen jullie deze discrepantie? En zien jullie ruimte voor verbetering in de benadering van stiefouders binnen hulpverlening en wetgeving?